Genler, genom içindeki küçük DNA bölümleridir. Bu protein kodlayan genler, organizmanın bireysel özelliklerine ilişkin yönergeleri de içermektedir(Örneğin; saç rengi, göz rengi). Genlerin asıl amacı bu yüzden bilgi depolamaktır. Her bir gen, bir organizmaya gereken belirli proteinlerin inşası için gereken bilgiyi taşımaktadır. Araştırmalara göre insan genomundaki protein kodlayan gen sayısı 20.687 tanedir. Genler bir başka özelliğiyse allel adı verilen alternatif formlarda bulunmasıdır.. İnsanlarda, belirli genlerin allelleri çift olarak bulunur(23 çift kromozomumuz vardır). Eğer bir genin allelleri aynı ise organizmanın bu gen için homozigot, farklı ise heterozigot olduğu söylenir. Bireylerin fenotipleri, sahip oldukları allellerin kombinasyonları tarafından belirlenir. Aleller ilgili olduğu özellikler baskın veya çekinik olmaktadır.
Gen tedavisi, kalıtsal hastalıkların iyileştirilmesinde kullanılmak üzere geliştirilen yöntemlere denir. Bu yöntem; Eksik ya da hatalı protein üretimine neden olan, bozuk geni taşıyan hücreye normal olan gen verilerek iyileştirme amaçlanmaktadır. Gen tedavisinde yaygın olan biçimi ise en yaygın biçimi, mutasyona uğramış bir genin fonksiyonunun düzenlenmesi için belirsiz bir genomik bölgeye fonksiyonel genlerin bir vektör aracılığıyla eklenmesidir.
Gen tedavisi çalışmalarının çoğu, belli başlı ortak basamaklardan oluşur. Bu basamaklar,
Hastalığa neden olan genin belirlenmesi,
Sağlam genin klonlanması,
Uygun bir vektör seçimi veya gen kümesinin (gen kasetleri) düzenlenmesi,
Genin hedeflenen hücrelere transferi ve protein ifadesinin sağlanması,
İşlenmiş hücrenin seçimi ve hastaya nakli,
Olası yan etkilerin belirlenmesi
Sağlıklı geni verebilmek için birkaç yöntem sıklıkla kullanılmaktadır. Bu yöntemler;
İnersiyon: Viral vektörler ile normal rastgele olacak şekilde hücre genomunun entegrasyonudur. Gen parçaları rastgele olarak genoma girdiğinden dolayı DNA hasarlarına da sebep olabilmektedir.
Yer Değişimi(Gen Cerrahisi): Normal genin homolog rekombinasyonu ile istenilen belli bir lokusa yerleştirmesini sağlar. Yöntemin her ne kadar gerçekleşme olasılığı düşükte olsa gen parçası spesifik bir bölgeye yerleşmesinden dolayı DNA hasarı en aza inmektedir.
Tamir: Anormal olan genin tersine mutasyonla tedavisi edilmesidir. Örnek olarak A(adenin)>C/S(Sitozin) C/S(Sitozin)> A(adenin). Bu yöntemin kullanılması genellikle nokta mutasyonları nedeniyle çıkan hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Mutasyona uğramış gen, nukleazlar(çinko parmak, CRISPR/Cas9 ve TALEN) aracılığı ile hücrenin doğal tamir mekanizmasını aktif edip ters mutasyonla onarılmaktadır.
Gen Eklenmesi(İntihar Gen Tedavisi): Normal koşullarda hücrede olmayan ve eksprese olmayan hücrede bulunmayan ve eksprese olmayan genin istenilen zaman ve istenilen hücreye uygun hücre transfer etme işlemidir.
KAYNAKÇA:
Comments