Yasin Çağrı Öztürk
- 30 Nis
- 7 dakikada okunur

Aspiratör Ve Kullanımı

Güncelleme tarihi: 4 May

Aspiratör Nedir?

Aspiratör, tıbbi bir cihaz olup, çeşitli tıbbi ve cerrahi işlemlerde istenmeyen sıvı, kan, mukus veya diğer vücut sıvılarını(orofarengeal veya gastrik) emmek/absorbe etmek için kullanılır. Vakum gücüyle çalışan bu cihaz, çeşitli boyutlarda ve özelliklerde üretilebilir

Aspiratör Çeşitleri:

•Sabit Aspiratörler:

Ambulansların merkezi aspiratörü olan sabit aspiratör cihazı motor gücünden veya elektrikle çalışan bir vakum pompasının ürettiği vakum tarafından desteklenmektedir. Sistemin efektif olabilmesi için açıldığından 30 Litrelik bir hava girişi sağlaması ve 300mmHg’dan az olmayacak şekilde vakum etkisi oluşturuyor olması gerekir.

•Portatif Aspiratörler: Olay yerinde aspirasyon işlemi yapılması gerektiği durumlarda kullanılır. Cihaz açıldığında en az 20 L bir hava girişi sağlaması ve 300mmHg vakum etkisi oluşturması gerekir. Bu aspiratörün Oksijen ve hava ile çalışan çeşitleri mevcuttur. Oksijen ile çalışan aspiratör afet veya araç kazaları gibi sınırlı alanlarda kullanılmaktadır.

•Eğer aspiratör bakımı yapılmazsa ve hasta buna bağlı olarak ölürse "Tıbbi Görevden Kaçınma"(Madde 258) Bu maddeye göre, "Tıp, diş hekimliği, eczacılık veya veteriner hekimliği gibi mesleklerin mensupları, resmi görevlerini yerine getirirken, gerekli dikkat ve özeni göstermeyerek bir başkasının ölümüne veya bedensel zararına neden olursa, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. "

Aspiratörlerin Kullanım Alanları:

•Ameliyatlar: Ameliyat sırasında oluşan kan ve diğer sıvıları temizlemek için kullanılır.

•Yoğun Bakım: Yoğun bakım hastalarında solunum yollarından salgıları temizlemek için kullanılır.

•Acil Durumlar: Boğulma, yutma güçlüğü gibi acil durumlarda hava yollarını açmak için kullanılır.

•Diğer: Kulak burun boğaz muayeneleri, endoskopi, liposuction(halk arasında "yağ aldırma" olarak da bilinen ve istenmeyen yağlardan kurtulmak için uygulanan cerrahi bir işlemdir.) gibi çeşitli tıbbi işlemlerde kullanılır.

Aspirasyon Uygulamalarında Dikkat Edilecek Noktalar:

Aspirasyon sırasında komplikasyonlarla karşılaşmamak için:

•Aspirasyon uygulamasından önce mutlaka bu uygulamaya ihtiyacı olup olmadığı değerlendirilmelidir. Yani endikasyon değerlendirmeliyiz.

Uç Seçimi: Aspirasyon için uygun uç seçimi önemlidir. Uç, hastanın solunum yollarına tam olarak oturmalı ve aspirasyon işlemini etkili bir şekilde gerçekleştirecek kadar büyük olmalıdır.
Vakum Gücü: Vakum gücü, hastanın solunum yollarına zarar vermeden aspirasyon işleminin etkili bir şekilde gerçekleştirilecek şekilde ayarlanmalıdır.
Emme Süresi: Emme süresi, hastanın solunum yollarına zarar vermeden aspirasyon işleminin tamamlanması için yeterli olmalıdır.
Aspirasyon Frekansı: Aspirasyon frekansı, hastanın solunum yollarının tıkanıklık seviyesine ve aspirasyon işleminin etkinliğine göre ayarlanmalıdır.
Komplikasyonlara Dikkat: Aspirasyon uygulaması sırasında olası komplikasyonlara dikkat edilmeli ve komplikasyonlar ortaya çıkarsa derhal gerekli müdahaleler yapılmalıdır.
Hasta Eğitimi: Aspirasyon uygulaması hakkında hasta ve hasta yakınlarına bilgi verilmeli ve uygulama sonrası gerekli talimatlar verilmelidir.

•Uygulamadan önce koruyucu ekipmanlarımızı(gözlük, eldiven, yüz maskesi) kullanmalıyız.

•Hastada hıçkırık, bulantı ve kusma semptomları mevcutsa uygulama yapılmamalı

•İnvaziv bir girişim uygulaması olduğu için aseptik kurallarına uyulması gereklidir.

•Aspirasyon sırasında kateterlerden sekresyon ile birlikte çekilen oksijen miktarının daha az olmasını sağlayarak hipoksi ve hipoksemi gibi aspirasyonda sık görülen komplikasyonları önlemek için büyük çaplı kateter kullanımından kaçınılmalıdır.

•Aspirasyon öncesi ve sonrası hasta/kazazedeye en az 30saniye boyunca %100 O₂ verilmelidir.

•Aspirasyon kateterinin zor ilerlemesi solunum yollarında bir tıkanıklık varlığını düşündürmelidir.

•Aspirayon esnasında hasta EKG ritmi ve oksijen satürasyonu değerlendirilmelidir. Anormal bir gösterge halinde işlemi sonlandırılmalıdır.

•Aspirasyon için hastanın durumuna göre pozisyon verilip uygulamaya öyle başlanmalıdır.

•Nadir durumlarda kafatası tabanı kırığı olan vakalarda servikal bölgede de bir yaralanma varsa sadece ağız içi aspirasyonu yapılmalıdır. Yaralı dokulara asla aspirasyon yapılmamalıdır!

Aspirasyon Uygulamasının Komplikasyonları:

•Hipoksemi (En sık görülen)

•Bradikardi/Taşikardi

•Hipo/Hipertansiyon

•Atelektazi

•Bronkospazm

•İntrakraniyal Basınç Artışı

•Nazokomiyal enfeksiyon

Aspirasyon Uygulamaları:

Oral Aspirasyon:

•Malzemeler doğru ve eksiksiz hazırlanmalıdır.(Aspiratör, steril aspirasyon kateteri, steril eldiven, steril su veya serum fizyolojik, anestezi cihazı ve oksijen verilebilecek bir sistem (maske, ambu veya ventilatör)

•Paramedik aspirasyon öncesi kendini tanıtır.

•Hastaya bilinç değerlendirmesi yapılır. Bilinci olan hastaya işlem hakkında bilgi verilir.

•Koruyucu ekipmanlar(eldiven, yüz maskesi,gözlük) giyilir.

•Malzemeler temiz ve kolay ulaşılabilecek bir alana konulmalıdır.

•Aspirasyon gereksinimi belirlenir. Aspirasyon endikasyonlarının varlığı saptanmalıdır.

•Aspirasyon uygulaması için hastaya uygun pozisyon verilir. Bilinci açıksa dik oturur pozisyon, bilinci kapalıysa hastanın yüzü uygulayıcıya dönük olacak şekilde yan yatar pozisyon verilmelidir.

•Oksijen satürasyonunun takibini yapılması için hastanın parmağına pulse oksimetre cihazı takılır.

•Bilinci olan hastadan işlem süresince öksürmesi istenir.

•Hastaya işlem öncesinde en az 30 saniye %100 oksijen verilir.

•Aseptik teknik ile aspirasyon kateteri açılarak aspiratör cihazına takılır.

•Aspiratör cihazının düzenli çalıştığı kontrol edilerek hastaya uygun basın ayarı yapılır. Basınç değerleri erişkinlerde 80-120mmHg, çocuklarda 80-115mmHg, bebeklerde 50-100mmHg olmalıdır.

•Baş hafif ekstansiyona getirilerek aspiratör cihazı kapalı iken kateter aktif olan el ile ağız içine ilerletilir ve cihaz açılır.

•kateter parmaklar arasında hafifçe çevrilerek ağız içinde gezdirilir ve sekresyonlarının alınması sağlanır. Sekresyonlar bir defa da alınamıyorsa işlem tekrarlanabilir. Kateter çıkarılırken cihaz kapatılır.

•Aspirasyon işleminin uygulanması her defasında erişkinlerde 15 saniyeyi, çocuklarda 10 saniyeyi, bebeklerde ise 5 saniyeyi geçmemelidir.

•Ağız içi aspirasyonda sublingual(dilaltı) bölgede temizlenmelidir.

•Bilinci açık olan hastaların sekresyonların çıkışının kolaylaştırılması için öksürmeye teşvik edilmesi sağlanır.

•Aspirasyon işlemi boyunca hasta EKG ve SpO2 göstergeleri yönünden değerlendirilir.

•Aspirasyon işlemlerinden sonra kateter içinden distile su veya %0.9’luk NaCl geçirerek sekresyonlar temizlenir.

•Aspirasyon işleminden sonra kateter bağlantı tüplerinden ayrılarak diğer ekipmanlar (eldiven, yüz maskesi vb.) ile birlikte tıbbi atık kutusuna atılarak uzaklaştırılır.

•Aspirasyon işlemi tamamlandıktan sonra hasta SpO2 değerine göre ayarlanan miktarda oksijen verilir.

•Uygulanan işlemler ve karşılaşılan sorunlar kayıt edilir.

Nazal Aspirasyon Uygulaması:

•Paramedik aspirasyon öncesi kendini tanıtır.

•Hastaya bilinç değerlendirmesi yapılır. Bilinci olan hastaya işlem hakkında bilgi verilir.

•Koruyucu ekipmanlar(eldiven, yüz maskesi,gözlük) giyilir.

•Malzemeler temiz ve kolay ulaşılabilecek bir alana konulmalıdır.

•Aspirasyon gereksinimi belirlenir. Aspirasyon endikasyonlarının varlığı saptanmalıdır.

•Oksijen satürasyonunun takibini yapılması için hastanın parmağına pulse oksimetre cihazı takılır.

•Bilinci olan hastadan işlem süresince öksürmesi istenir.

•Hastaya işlem öncesinde en az 30 saniye %100 oksijen verilir.

•Aseptik teknik ile aspirasyon kateteri açılarak aspiratör cihazına takılır.

•Aseptik teknik ile aspirasyon kateteri ve su bazlı kayganlaştırıcı açılır.

•Aktif olan ele steril eldiven giyilir. Steril olmayan eldiven ile aspiratör ile kateter bağlantısı yapılır. Steril eldiven ile kateter ucuna 6-8 cm kadar kayganlaştırıcı sürülür. Yağlanmış kateterin yerleştirilmesi daha kolay olacaktır.

•Kateterin hastaya göre suprastrenal çentik(jugular çentik) ile burun arasındaki mesafe olan uygun boy belirlenir.

•Baş hafif ekstansiyona getirilerek aspiratör cihazı kapalı iken kateter aktif olan el ile burun boşluğuna iletilir ve cihaz açılır. Kateter ilerletilirken bir zorlanma olursa kateter geri çekilerek diğer burun deliğinden ilerletilir. Kateter erişkinlerde 16, çocuklarda 8-12, bebeklerde ise 4-8 cm kadar ilerletilmektedir. Nazotrakeal aspirasyon işlemi yapılacaksa kateter ilerletilirken hasta da öksürme tetiklenirse trakeaya, eğer öğürme refleksi tetiklenirse özefagusa ulaştığımızı gösterir.

•Aspirasyon işleminin uygulanması her defasında erişkinlerde 15 saniyeyi, çocuklarda 10 saniyeyi, bebeklerde ise 5 saniyeyi geçmemelidir.

•Bilinci açık olan hastaların sekresyonların çıkışının kolaylaştırılması için öksürmeye teşvik edilmesi sağlanır.

•Aspirasyon işlemi boyunca hasta EKG ve SpO2 göstergeleri yönünden değerlendirilir.

•Aspirasyon işlemlerinden sonra kateter içinden distile su veya %0.9’luk NaCl geçirerek sekresyonlar temizlenir.

•Aspirasyon işleminden sonra kateter bağlantı tüplerinden ayrılarak diğer ekipmanlar (eldiven, yüz maskesi vb.) ile birlikte tıbbi atık kutusuna atılarak uzaklaştırılır.

•Aspirasyon işlemi tamamlandıktan sonra hasta SpO2 değerine göre ayarlanan miktarda oksijen verilir.

•Uygulanan işlemler ve karşılaşılan sorunlar kayıt edilir.

Endotrakeal Aspirasyon Uygulaması:

•Paramedik aspirasyon öncesi kendini tanıtır.

•Hastaya bilinç değerlendirmesi yapılır. Bilinci olan hastaya işlem hakkında bilgi verilir.

•Koruyucu ekipmanlar(eldiven, yüz maskesi,gözlük) giyilir.

•Malzemeler temiz ve kolay ulaşılabilecek bir alana konulmalıdır.

•Aspirasyon gereksinimi belirlenir. Aspirasyon endikasyonlarının varlığı saptanmalıdır.

•Aspirasyon işlemi için hastada işlemin uygulanacağı bronşa göre uygun pozisyonu verilir. Sol ana bronş aspire edilirken baş sağ tarafa doğru çevrilirken, sağ ana bronşu aspire edilirken ise sol tarafa çevrilir.

•Pulse oksimetre cihazı takılır.

•Hasta işlem öncesinde en az 1 dakika %100 oksijen verilir.

•Aseptik teknik ile aspirasyon kateteri açılır. Seçilen kateter trakeal tüpün iç çapının yarısı kadar olmalıdır.

•Aktif olan ele steril eldiven giyilir. Steril olmayan eldiven ile aspiratör ile kateter bağlantısı yapılır. Aktif olan el ile kateter ucuna su bazlı kayganlaştırıcı sürülür. Kayganlaştırıcı sürülen kateterin tüp içinden geçişi daha kolay olacaktır.

•Hasta ventilatöre bağlı ise aspirasyon işlemi öncesinde oksijen verildikten sonra ventilatörden ayırılarak ventilatör cihazının alarmları kapatılır. Aspirasyon işlemleri bittikten sonra hasta ventilatöre bağlanır ve cihaz alarmları aktif hale getirilir.

•Aspiratör cihazı kapalıyken kateter aktif olan el ile tüp içine ilerletilir ve cihaz açılır. Kateter hasta/kazazede öksürene veya tüp içinde bir dirençle karşılaşıncaya kadar ilerletilir.

•kateter parmaklar arasında hafifçe çevrilerek veya geri çekerek aralıklı olacak şekilde sekresyonların alınması sağlanır. Sekresyonlar bir defa da alınamıyorsa işlem tekrarlanabilir. Kateter çıkarılırken cihaz kapatılır.

•Aspirasyon işleminin uygulanması her defasında erişkinlerde 15 saniyeyi, çocuklarda 10 saniyeyi, bebeklerde ise 5 saniyeyi geçmemelidir.

•Aspirasyon işlemi boyunca hasta EKG ve SpO2 göstergeleri yönünden değerlendirilir.

•Aspirasyon işlemlerinden sonra kateter içinden distile su veya %0.9’luk NaCl geçirerek sekresyonlar temizlenir.

•Aspirasyon işleminden sonra kateter bağlantı tüplerinden ayrılarak diğer ekipmanlar (eldiven, yüz maskesi vb.) ile birlikte tıbbi atık kutusuna atılarak uzaklaştırılır.

•Aspirasyon işlemi tamamlandıktan sonra hasta SpO2 değerine göre ayarlanan miktarda oksijen verilir.

•Uygulanan işlemler ve karşılaşılan sorunlar kayıt edilir.

Trakeostomiden Aspirasyon Uygulaması:

•Paramedik aspirasyon öncesi kendini tanıtır.

•Hastaya bilinç değerlendirmesi yapılır. Bilinci olan hastaya işlem hakkında bilgi verilir.

•Koruyucu ekipmanlar(eldiven, yüz maskesi,gözlük) giyilir.

•Malzemeler temiz ve kolay ulaşılabilecek bir alana konulmalıdır.

•Aspirasyon gereksinimi belirlenir. Aspirasyon endikasyonlarının varlığı saptanmalıdır.

•Pulse oksimetre cihazı takılır.

•Hasta işlem öncesinde en az 1 dakika %100 oksijen verilir.

•Aseptik teknik ile aspirasyon kateteri açılır. Seçilen kateter trakeal tüpün iç çapının yarısı kadar olmamalıdır.

•Aktif olan ele steril eldiven giyilir. Steril olmayan eldiven ile aspiratör ile kateter bağlantısı yapılır.

•Tüp veya kanülden trakea içine 3ml steril distile su enjekte edilir. Trakea içerisindeki sekresyonları sulandırmak aspirasyon işlemi ile sekresyonların çıkarılmasını kolaylaştıracaktır.

•Aspiratör cihazı kapalıyken kateter aktif olan el ile kanül/tüp içine ilerletilir ve cihaz açılır. Kateter 12cm’den fazla ilerletilmemelidir.

•Kateter parmaklar arasında hafifçe çevrilerek veya geri çekerek aralıklı olacak şekilde sekresyonların alınması sağlanır. Sekresyonlar bir defa da alınamıyorsa işlem tekrarlanabilir. Her tekrarlamada steril kateterler kullanılmalıdır. Kateter çıkarılırken cihaz kapatılır.

•Aspirasyon işleminin uygulanması her defasında erişkinlerde 15 saniyeyi, çocuklarda 10 saniyeyi, bebeklerde ise 5 saniyeyi geçmemelidir.

•Aspirasyon işlemi boyunca hasta EKG ve SpO2 göstergeleri yönünden değerlendirilir.

•Aspirasyon işlemlerinden sonra kateter içinden distile su veya %0.9’luk NaCl geçirerek sekresyonlar temizlenir.

•Aspirasyon işleminden sonra kateter bağlantı tüplerinden ayrılarak diğer ekipmanlar (eldiven, yüz maskesi vb.) ile birlikte tıbbi atık kutusuna atılarak uzaklaştırılır.

•Aspirasyon işlemi tamamlandıktan sonra hasta SpO2 değerine göre ayarlanan miktarda oksijen verilir.

•Uygulanan işlemler ve karşılaşılan sorunlar kayıt edilir.

KAYNAKÇA:

•National Institutes of Health: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK544362/

• American Society for Healthcare Engineering

•American Society for Aesthetic Plastic Surgery: https://www.plasticsurgery.org/cosmetic-procedures/liposuction

•Wikipedia: https://tr.wikipedia.org/wiki/Liposuction

•Journal of the American Medical Association

•https://cevrehastanesi.com.tr

•https://www.megep.meb.gov.tr

•https://dergipark.org.tr/

•https://antalyaeahesh.saglik.gov.tr/TR,125015/aspirasyon-nasil-yapilir.html